Humor en relativeren als sterkste wapen – interview met Hilde Hooijman

Interview Hilde Hooijman – bestuurder bij Lievegoed –antroposofische zorginstelling. Lievegoed biedt zorg, begeleiding en behandeling aan kinderen en volwassenen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking, mensen met niet aangeboren hersenletsel en problemen op het gebied van psychiatrie en/of verslaving.

Hilde werkt sinds 2008 voor Lievegoed – met een kort uitstapje in 2013 naar GGZ Breeburg om in 2015 terug te keren als bestuurder bij Lievegoed.

Eén seconde voor twaalf

Hoe ben je gestart als bestuurder bij Lievegoed?

Dat was spannend in 2015! Het was echt één seconde voor twaalf om het bestaansrecht van Lievegoed veilig te stellen. In samenwerking met Parnassia zijn we orde op zaken gaan stellen om de organisatie van het GGZ-onderdeel bij Lievegoed weer financieel gezond te maken. In overleg met Stephan Valk – de bestuurder van Parnassia – zijn toen Ineke de Bruin – in de functie van hoofd medische staf en beleidspsychiater – en Lonneke van Bijnen – manager bedrijfsvoering – ons tijdelijk komen versterken om de GGZ-locaties bij Lievegoed weer financieel op orde te krijgen. Parnassia heeft toen echt zijn nek uitgestoken om de antroposofische zorg bij Lievegoed te behouden. Aan de care kant – de zorg voor mensen met een (verstandelijke) beperking – waren geen problemen. Daar liep het goed. Aan de cure kant – de herstel en geneeskant – zijn we bedden in de klinieken gaan afbouwen en overgegaan op het aanbieden van ambulante behandeling. Destijds een complete reorganisatie. Vijf jaar later gaat het gelukkig weer goed met Lievegoed, met mooie resultaten, zowel inhoudelijk als ook financieel.

Word niet de bal, houd regie.

Jee, je kon dus meteen aan de bak! Hoe was dat voor de medewerkers?

Dat is echt niet gemakkelijk geweest. Lievegoed heeft inmiddels het GGZ-behandelaanbod verder aangescherpt en gespecialiseerd door het aanbieden van zorg aan cliënten met dubbel of triple diagnoses. Het gaat om mensen die dreigen langdurig uit te vallen of langdurig uitgevallen zijn. Vaak blijkt er bij cliënten sprake van een licht verstandelijke beperking en complexe bijkomende psychiatrische problematiek en/of verslaving. Mensen hebben een persoonlijke afweging gemaakt om voor deze doelgroepen te kiezen. Niet iedereen kon zich vinden in de strategische keuzes die we hebben gemaakt. Ze hebben hun eigen vervolg pad gekozen. Eigen regie gepakt. Ze hoefden hun pink maar op te steken en ze waren weg richting hun volgende kans. De arbeidsmarkt zat hun heel erg mee. Gelukkig zijn er ook veel mensen die voor deze cliënten iedere dag weer het betekenisvolle verschil willen maken! Samen gaan we ervoor.

Denken en handelen vanuit een holistisch mensbeeld

Kun je iets meer vertellen over jullie antroposofische aanpak?

Wij bieden complementaire zorg. Dat wil zeggen; state of the art behandelingen binnen de GGZ (zoals CGT, EMDR, farmacotherapie) Onze visie vult de positieve gezondheid aan en wat onze jarenlange antroposofische zienswijze en ervaring hiervoor kan betekenen. Wij werken vanuit een holistisch mensbeeld, niet het probleem maar de mens staat centraal. Met hoofd, hart en handen. We gaan ervan uit dat praten niet de enige manier is om van je probleem af te komen. Daarom bieden we een combinatie van therapeutische gesprekken en antroposofische zorgmodules aan om bij het gevoel en bepaalde blokkades te komen. Bijvoorbeeld bij ons GGZ-onderdeel. Wij richten ons op de triple problematiek: psychiatrische problematiek, licht verstandelijke beperking en verslaving. Dat pakken we allemaal tegelijk aan. Een mens is alleen maar een mens in relatie tot anderen, daarom werken en behandelen wij vanuit Caring Communities.

Nee geen zelfsturing! Wel eigen verantwoordelijkheid en persoonlijk leiderschap.

Een enorme omslag hebben jullie gemaakt. En nu Corona….

Ik geloof niet zo in zelfsturing. Niet als dit betekent dat er geen leiderschap nodig is. Waar ik wel in geloof is de juiste kaders stellen en duidelijk zijn over taken, rollen en verantwoordelijkheden. Hierdoor ontstaat ruimte waardoor iedereen zijn eigen persoonlijke leiderschap invulling kan geven.

En dat is zo verrassend geweest! Dat is precies wat er gebeurde toen de pandemie uitbrak. We hebben meteen gehandeld en helder gemaakt wat wel en wat niet kan. De kaders neergezet. Het was voor iedereen helder en het gevolg was dat er binnen die kaders enorm hard is gewerkt, er een goede sfeer was. Ik was enorm positief verrast om te zien hoe iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid pakte en hoe er bijna als vanzelfsprekend gezamenlijkheid ontstond. Persoonlijk leiderschap in de praktijk! En dat terwijl de medewerkers ook in angst leefde. In het begin hadden ze geen beschermingsmiddelen, ze hadden te maken met cliënten die geen bezoek meer mochten ontvangen of op bezoek mochten gaan. Een hele complexe situatie als je naar onze cliënten populatie kijkt.

Hoe ging dat helemaal aan de start van de pandemie?

Heel toevallig hadden we in 2019 een training crisismanagement gehad. Dat was echt mazzel want in maart konden we dat meteen in de praktijk brengen. Blijf op gepaste afstand als bestuurder – dat was mijn taak. Kaders uitzetten.

We zagen de beelden uit Italië en ik dacht alleen maar ‘Waar moet ik met mijn cliënten naartoe als alle ziekenhuizen vol liggen?’ Het eerste wat ik ben gaan doen: alles op slot. Veiligheid, veiligheid, veiligheid. Kans op kruisbesmetting minimaliseren.

In die eerste weken heb ik als bestuurder, door angst voor het onbekende gedreven, puur ingezet op die veiligheid. Dat ging vanzelfsprekend ten kostte van de vrijheid van onze cliënten, verwanten en medewerkers, wat echt een hele hoge prijs is. We zijn er wel in geslaagd. In die zin dat we in de eerste golf bijna geen besmettingen hebben gehad.

We hebben de regels van het RIVM – de experts – heel strikt gevolgd. Dat gaf houvast. Dat was duidelijk. Ook mijn bestuurlijke verantwoordelijkheid was heel duidelijk.

En de instelling: dit kunnen we met elkaar. Schouder aan schouder. Dat gaf ons echt een goed gevoel om samen sterk te staan en te gaan voor wat nodig was.

Balans tussen veiligheid en vrijheid

En toen kwam de tweede golf…

In de zomer werd het losser. Dat was echt fijn. Het beperken van contact, het inperken van de vrijheid zoals wij hadden gedaan, had werkelijk een gigantische impact op cliënten, hun families en daardoor ook op onze eigen medewerkers. Echt gigantisch.

En toen de tweede golf. Hoe ging ik dat nou doen? Wat was mijn bestuurlijke verantwoordelijkheid? We gingen van centraal aansturen van maatregelen naar meer decentraal maatwerk. Elke locatie is weer anders. Hoe ging ik dat nou managen, hoe bewaak ik de balans tussen veiligheid en vrijheid?  Nu vanuit ervaring wetende wat de impact is van beide.

Ik was echt blij verrast hoe cliënten, ouders en medewerkers hun eigen verantwoordelijkheid naar zich toetrokken. Alle veiligheidsregels werden als vanzelf in acht genomen. Daar hoefde ik als bestuurder niet aan te pas te komen. Ik kon loslaten en vertrouwen.

Ten kostte van alles op de veiligheid blijven zitten – zoals we dat in de eerste golf deden – dat kon echt niet meer. Wat wel? Ik vond het best eng, En toen de realisatie. Het hangt niet alleen op mij. Terwijl dat eerder soms wel zo voelde. Iedereen is doordrongen en iedereen doet vanzelf het goede.  

Never waste a good crisis

En hoe is het nu?

Klinkt heel gek maar Corona is een onderdeel geworden van onze dagelijkse werkelijkheid. We hebben draaiboeken, we hebben alle voorbereidingen getroffen mocht er een uitbraak zich voordoen. De besluitcascade is helder. Iedereen is getraind, we hebben filmpjes gemaakt, appgroepen. We hebben zoveel ervaring opgedaan.

We weten veel meer. Je ligt niet bij een besmetting meteen op het IC en we weten hoe we een uitbraak met zijn allen onder controle kunnen krijgen. We zijn helemaal op elkaar ingespeeld. De ultieme samenwerking zou je kunnen zeggen. Never waste a good crisis. Samenwerking en inzetten van eigen leiderschap, dat is wat het ons ook heeft opgeleverd.

Een crisis is erop of eronder. En als je het dan redt geeft dat kracht en zelfvertrouwen.

Hoe ga je deze samenwerking vasthouden?

Daar is geen recept voor. Je kunt niet een snufje van dit en een snufje van dat doen en dan ben je er. Ik geloof dat je er vooral niet te krampachtig mee bezig moet zijn. Dat je vooral zelf het voorbeeld moet geven. Iederéén vanuit zichzelf het goede voorbeeld kan geven.

Ons Nederlandse zorgsysteem is te complex

Wat heb je uit deze hele periode geleerd?

Wat me ontzettend is opgevallen is dat vooral in de eerste golf het leek of iedereen in Nederland een helder doel had, weinig gedoe, weinig bureaucratie. Iedereen was gericht op handelen. Een helder gezamenlijk doel zonder veel poes pas eromheen. Heerlijk! Daarna, in de tweede golf zag je de stroom aan richtlijnen, protocollen weer toenemen. Het is bijna een dagtaak om al deze informatie bij te houden en te volgen. Natuurlijk met de beste bedoelingen maar toch…. En er komt alleen maar bij. Alsof dat hele bureaucratische een doel op zich is. Die interne en externe bureaucratische molen begint weer aardig te draaien.  Begrijp me niet verkeerd, ik wil niet die zeurderige bestuurder zijn maar………..ons zorgsysteem, hoe we de zorg hebben ingericht en georganiseerd met alle regeltjes van dien, hebben we echt te complex gemaakt. Soms denk ik wel eens dat ons zorgsysteem failliet is.

Heb vertrouwen dat mensen in de zorg vanzelf het goede doen!

Is dit een roep aan de politiek?

Absoluut! Er ligt natuurlijk zoveel meer op het bordje van de politiek voor nu en vooral ook in het tijdperk na Corona. Zoveel andere verschijnselen die nu zichtbaarder zijn geworden. De onvrede in de maatschappij, de veiligheid op straat en ga zo maar door. En ook: hoe staat de economie ervoor en krijgen we met terugwerkende kracht alles bekostigd.

Enfin, ja graag ook het zorgsysteem op dat bordje in de hoop dat ze daar binnen korte tijd aan toekomen. Meer bewegingsvrijheid voor organisaties zoals de onze is hard nodig en komt onze cliënten ten goede. Heb vertrouwen dat mensen in de zorg vanzelf het goede doen!

Humor en relativeringsvermogen is je krachtigste wapen.

Heb je tips voor nu en richting de toekomst?

Vasthouden van de solidariteit en nauwe samenwerking. Werken met heldere kaders. Ook humor, dat vind ik een heel krachtig wapen. Even afstand nemen om te relativeren. Vooral ook hybride blijven werken. Wat eerder bijvoorbeeld ondenkbaar was namelijk het behandelen van cliënten online is nu een ingesleten werkwijze.

Ontwikkel ritmes en rituelen waar je kracht uit kunt halen. Onze jaarfeesten waren altijd al een hoogtepunt in het jaar maar blijken nu echt onontbeerlijk te zijn voor saamhorigheid en kracht!

En ook in het klein. Maak filmpjes en stuur ze rond. Klein en luchtig en verbindend. Ik moet heel eerlijk bekennen dat ik daar zelf behoorlijk wat schroom op had zitten en heb het inmiddels al flink wat keren gedaan. Om hiermee mensen een hart onder de riem te steken. Mijn laatste tip dus: blijf iedereen een hart onder de riem steken.

Hilde Hooijman
Bestuurder Lievegoed

Het ontwikkelen en versterken van eigen kracht en gezondheid door antroposofische behandeling en begeleiding

www.lievegoed.nl